De uitdaging om 12-jarigen aan het lezen te krijgen

Reactie op 'Creatief schrijven als opstap naar literatuur en leesplezier' https://hsnbundels.taalunie.org/bijdrage/creatief-schrijven-als-opstap-naar-literatuur-en-leesplezier-2/

In het artikel Creatief Schrijven als Opstap naar Literatuur en Leesplezier wordt het belang van creatief schrijven en lezen benadrukt. De boodschap is simpel: maak jongeren enthousiast voor literatuur en laat ze ontdekken hoe spannend verhalen kunnen zijn. Dit sprak me aan omdat ik, als leerkracht, constant op zoek ben naar manieren om mijn leerlingen niet alleen aan het lezen te krijgen, maar ze ook daadwerkelijk te laten genieten van boeken in plaats van met een rollend oog naar de titelpagina te staren. Dus hier deel ik mijn gedachten en een paar leuke ideeën die ik uit het artikel heb gehaald (en wat er tussen de regels door voor mij ook stond: 'Help! Maak lezen cool!').

De harde realiteit van 'Lezen is saai'

Laten we eerlijk zijn: het woord 'leesplezier' is voor sommige leerlingen ongeveer zo aantrekkelijk als een berg huiswerk. In mijn klas bevinden ze zich in de glorieuze fase van 'Lezen is saai'. Lezen is voor nerds, volgens hen. Want het is niet cool, het is te slim, je wordt gezien als een strever, en je kunt toch veel leukere dingen doen (je weet wel, zoals TikTok-scrollen). Ze hebben echt wel wat beters te doen (zeggen ze). Dus, ja, mijn missie is helder: hoe krijg ik die 12-jarigen aan het lezen zonder dat ze het gevoel hebben dat ze in een gevangenis zitten? Hopelijk brengt dit artikel wat gouden tips!

Lezen op een andere manier

Zelf ben ik al volop op zoek naar manieren om lezen een "hé, dit is eigenlijk best leuk!" gevoel te geven. Zo hebben we in de klas al eens kennisgemaakt met een boek door eerst een luisterfragment af te spelen (als een soort boektrailertje). Daarna gingen we de cover onder de loep nemen en fantaseren over wat er achter de achterflap te vinden zou kunnen zijn. Sommige leerlingen werden zelfs nieuwsgierig! Een succesje, al is het klein. Maar hé, je moet ergens beginnen.

"Ze leren zelf iets te maken/iets te produceren in plaats van enkel maar te scrollen/te consumeren."

Want zeg nu zelf, lezen is niet het enige creatieve avontuur, toch? Leerlingen zitten vol met ideeën, en het hoeft niet altijd over lezen te gaan. Ze kunnen ook zelf iets maken! (Bijvoorbeeld iets dat niet op een smartphone zit) Als we hen aansporen om hun eigen verhaal te bedenken, raken ze niet alleen hun fantasie kwijt, maar werken ze tegelijkertijd aan hun schrijfvaardigheid en denkvermogen.

Meer dan alleen lezen

"Door creatief te schrijven en literatuur te lezen, komen leerlingen ook in contact met hun eigen gevoelswereld."

Door creatief te schrijven en te lezen, krijgen leerlingen toegang tot hun eigen gevoelswereld. Of tenminste, als ze er niet meteen van wegrennen (wat ik soms niet zou verwonderen). Want laat ons eerlijk zijn: dat kunnen ze! Maar als je ze eenmaal aan de praat krijgt in een klassikale 'cirkel' (ja, letterlijk een cirkel, gewoon een goede oude cirkelvormige groepsdiscussie), worden er echt mooie dingen gezegd. Leerlingen kijken naar een tekst of situatie op manieren die ik nooit zou hebben kunnen bedenken. En ik zeg niet dat het altijd diep filosofisch is (soms komt er een 'oh wow, dit is precies zoals die meme die ik vorige week zag'), maar je ziet echt dat ze denken en voelen over wat ze lezen.

Creativiteit als sleutel tot meer zelfreflectie

"Kunst en creativiteit in het algemeen zijn geen ‘leuke aardigheidjes’ voor de opendeurdag. Het is wat jongeren tot mens maakt. Zelf vind ik de creativiteit en eigenheid die elk persoon bezit zo waardevol."

Kunst en creativiteit zijn geen 'leuke dingen voor op de opendeurdag'. Ze zijn wat ons mens maakt. Of, zoals ik het zie: ze zijn de wortels van onze gedachten. Wat ik probeer te zeggen is: een leraar hoeft niet alleen kennis over te dragen. Het is een twee-richting-straat. Mijn leerlingen leren mij net zo veel als ik hen leer. Soms krijg ik antwoorden waarvan ik dacht: 'Wow, dat had ik niet zien aankomen.' We moeten ruimte geven voor de creativiteit van onze leerlingen, want als ze een verhaal schrijven, laten ze niet alleen hun fantasie zien, maar ook zichzelf. En dat is goud waard. Wat vinden zij er echt van? Dat is vaak de vraag die het verschil maakt.

De kracht van 'Met de twee p's'

Hoewel mijn leerlingen in het eerste middelbaar nog niet echt bezig zijn met het schrijven van verhalen of het analyseren van de bouwstenen van een verhaal, denk ik dat de opwarmingsoefening 'met de twee p's' (personages en problemen) een fantastisch idee is om die creatieve hersens een beetje op te warmen. Het lijkt me ook een ideale manier om zo'n 'leeg' momentje tijdens de les op een leuke manier in te vullen, bijvoorbeeld na een toets of wanneer de snelle werkers hun werk al hebben afgerond en je nog vijf minuten over hebt. Dit moment kan worden omgetoverd tot een gezellige oefening waarbij ze proberen een verhaal te schrijven – zonder dat het aanvoelt als een zware taak die op de stapel van 'stress' komt. Het is een 'vrij' moment, geen summatieve beoordeling, en wie weet wat voor grappige, bizarre of zelfs ontroerende verhalen eruit komen! Het zou wel eens de creativiteit van de leerlingen kunnen aansteken, zonder dat ze het gevoel hebben dat ze weer iets moeten 'presteren'.

Nieuwe inspiratie om aan de slag te gaan

Na het lezen van dit artikel ben ik vol energie om weer met mijn leerlingen aan de slag te gaan. Misschien vinden ze het niet meteen het leukste moment van hun leven, maar ik ben stiekem nieuwsgierig naar hun verhalen. Wie weet wordt het het begin van een schrijfrevolutie in de klas. Of… op zijn minst een paar grappige verhalen over pinguïns die op een roadtrip gaan bijvoorbeeld ;) .