Strenger Onderwijs? Ja. Maar niet zonder menselijkheid.

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/03/11/zuhal-demir-bezoek-engeland-onderwijs-strengste-school/

Het artikel:

Zuhal Demir op schoolreis naar 'strengste school van Engeland': "We hebben meer orde en structuur nodig, al hoeven we dit niet te kopiëren"

Vlaams minister van Onderwijs Zuhal Demir (N-VA) is samen met de verschillende onderwijskoepels op bezoek in het Verenigd Koninkrijk. Ze wil er inspiratie opdoen bij de best presterende scholen, zoals de West Free London School en de Michaela Community School. Die laatste staat bekend als 'de strengste school van Engeland'.

Sanne Baeck

di 11 mrt 18:52

Rijen leerlingen in schooluniform luisteren op de speelplaats vooraan naar de korte toespraak van een leerkracht over de hoge verwachtingen voor elk van hen. Leerlingen die het goed hebben gedaan die dag, worden geprezen. In stilte vertrekken ze daarop naar hun klas voor de volgende les aan de West Free London school, een gratis school voor secundair onderwijs voor leerlingen uit de buurt, ongeacht hun leerprestaties.

“Ik ben jaloers,” fluistert Vlaams minister van Onderwijs Zuhal Demir (N-VA) wanneer ze ziet hoe hoog leerlingen op nationale tests scoren: bij de 1 procent beste scholen van Engeland. Klassen tellen een 25-tal leerlingen – wat hier eerder weinig is – en toch valt de rust op in deze school.

Leerkrachten roepen niet op de leerlingen. Er is wel een competitief puntensysteem voor gedrag en er gelden duidelijke regels, legt directeur Robert Peal uit: “In de gangen is het stil. Wie spreekt zonder toestemming tijdens de les, krijgt eerst een waarschuwing. Een tweede keer moet je nablijven, en regels overschrijven als ‘Morgen wordt een betere dag’. Want wie de les stoort, verspilt lestijd van andere leerlingen, terwijl elke minuut waardevol is.”

Hendrik III voor kleuters

De kennis in de lessen schrijven leerlingen in essays neer in schriften en is zorgvuldig opgebouwd. Dat wordt nog meer duidelijk in de West Free basisschool. De 5-jarigen spelen na dat koning Hendrik III in 1264 gevangen werd genomen, en leren zo met veel drama over de oprichting van het parlement. In de latere leerjaren zullen de leerlingen die kennis herhalen en er verder op voortbouwen. Voor elke les krijgen leerkrachten een gedetailleerd lesplan, ruimte voor eigen inbreng is heel beperkt.

Differentiëren op niveau van de leerlingen gebeurt amper: “Want klassikaal goed lesgeven, helpt alle kinderen vooruit,” vindt Peal. Dat betekent dat de leerkracht de les met directe instructie leidt en continu en aan een hoog tempo alle leerlingen laat nadenken en antwoorden. Voor de leerkrachten wordt sterk op bijscholing ingezet om hen allemaal dezelfde didactische technieken en routines te laten toepassen.

Op dit moment werkt een commissie in Vlaanderen aan nieuwe minimumdoelen voor het basisonderwijs. Net als hier moeten die voor een kennisrijk curriculum zorgen. Demir rekent op de koepels om kwalitatief materiaal en effectieve lesmethodes daarbij te promoten. Ze droomt van een twintigtal Vlaamse proefscholen die net als in deze scholen sterk inzetten op kennisrijk onderwijs, directe instructie en routines.

Strengste school van Engeland

De meest tot de verbeelding sprekende school volgt een dag later. De Michaela Community School staat bekend als de strengste school van Engeland. De leerwinst die leerlingen maken doorheen hun schoolcarrière is nergens in Engeland groter. “Maar het meest trots ben ik op wie onze leerlingen zijn: ze zijn interessant, beleefd, vriendelijk en dankbaar. School gaat niet over slagen voor examens, maar over hoe we onze maatschappij van de toekomst willen vormgeven.” Ongewenst gedrag wordt daarom streng bestraft, goed gedrag wordt beloond.

Aan het woord is de ietwat controversiële directeur Katharine Birbalsingh. Ze wil in haar school de waarden van de jaren 50 combineren met de modernste wetenschappelijke inzichten over hoe we leren. Het tempo in de lessen ligt bijzonder hoog: leerlingen krijgen continu een vraag voorgeschoteld om met hun buurman over te overleggen of klassikaal op te antwoorden. Een leerkracht weet meteen of iedereen mee is als de leerlingen hun hoofd op de bank leggen om met hun hand aan te geven hoe ze over de volgende vraag denken, zonder dat ze de handen van hun medeleerlingen kunnen zien.

Onderwijsexpert Tim Surma van hogeschool Thomas More noemt het een beangstigende vorm van doorgedreven perfectie: “Er gaat geen seconde lestijd verloren. Deze manier van lesgeven is heel intensief voor zowel leerlingen als leerkrachten. De leerkracht in mij wil af en toe ook zo kunnen lesgeven, maar in andere lessen wil ik wel nog buiten de lijntjes kunnen kleuren, wat hier moeilijk gaat.”

Na de les krijgen de leerlingen een getimed aantal seconden om in stilte naar de refter te hollen. Voor de maaltijd scanderen ze het gedicht Invictus dat eindigt met de schoolslogan: ‘I am the master of my fate, I am the captain of my soul’. Tijdens de getimede lunch discussiëren ze geanimeerd met hun leerkracht en klasgenoten over wat een goede manier is om met jeuk om te gaan. 

Na de maaltijd moeten leerlingen nadenken wie ze willen bedanken vóór de rest van de groep. Een leerkracht krijgt een dankjewel met applaus voor de test en nieuwe leerstof van die ochtend. Elke leerling die je het vraagt, zal welbespraakt vertellen hoe trots die is om hier bij te leren. 

Ook in Vlaanderen?

Hoe wenselijk is dit model voor ons onderwijs? Paul Buyck van de methodescholen ziet enkele gelijkenissen, zoals het belang van werken in stilte. Maar hij vreest bij dit soort onderwijs voor de erg beperkte ruimte voor de leerkracht om een eigen pedagogisch project te kunnen waarmaken. 

Koen Pelleriaux van het GO! is vooral in de andere scholen onder de indruk van het Engelse teamwerk om de lessen kennisrijk op te bouwen en uit te denken: “We moeten leerkrachten meer stimuleren om samen te werken, al zal dat in sommige scholen niet evident zijn.”

Bruno Vanobbergen van Katholiek Onderwijs Vlaanderen zou het zonde vinden om een karikatuur van de Michaela school te maken: “Deze school kiest bewust om er preventief op in te zetten om ook de meest kansarme leerlingen permanent bij de les te houden en hoge resultaten te kunnen neerzetten. Het is interessant om daar ook op onze scholen bewuster over na te denken. Al hoeft ons antwoord niet hetzelfde te zijn als hier.”

Ook Walentina Cools van OVSG apprecieert de visie om elk kind maximale kansen te geven, maar mist voor de leerlingen hier een pauzeknop. Dat beaamt de minister: “Ik zou deze leerlingen na dat harde werk een beetje meer rust gunnen tijdens de middagpauze en meer tijd vrijmaken voor sport en kunst. Maar we kunnen wel lessen trekken uit de manier waarop ze hier geen lestijd verliezen door een cultuur van orde en routines.”

Onderwijs verbeteren is een mooi streven en het is goed dat we over de landsgrenzen kijken voor inspiratie. Maar laten we alsjeblieft niet halsoverkop verliefd worden op scholen zoals de Michaela Community School. Wat ik daarover lees, geeft me vooral de kriebels. Kostschool-vibes. Strak geregisseerde discipline. En vooral: waar is het menselijke aspect?

Neem dit pareltje: "Na de les krijgen de leerlingen een getimed aantal seconden om in stilte naar de refter te hollen. Voor de maaltijd scanderen ze het gedicht Invictus dat eindigt met de schoolslogan…" Pardon? Deze leerlingen hebben al een hele voormiddag lang NIET, maar dan ook NIET mogen praten. Geen ademruimte. Geen moment om even op adem te komen. Meteen door: sprintje trekken naar de refter, gedichtje declameren, boterhammen inhaleren en hupsakee, verder met de leerstof. Ik vrees dat ik dit zelf niet eens zou overleven, laat staan mijn leerlingen. Waar blijft het zachte, menselijke aspect? Het stukje waarin leerlingen mogen ontdekken, zichzelf mogen zijn, even mogen ademen?

Misschien ligt dat aan mij. Ik geloof nu eenmaal in verbinding. In leerlingen zien als mensen, niet als kenniscontainers op poten. Ik probeer oog te hebben voor wat er al in hun rugzakjes zit en werk op hun maat. Moet ik misschien wat strenger en kouder worden?

Maar begrijp me niet verkeerd. Niet álles uit dit bezoek is nutteloos. Integendeel. Ons onderwijs kan wel wat extra structuur en orde gebruiken. Soms laten we ons te veel meeslepen door de grillen van leerlingen en ouders. Regels zijn nodig. Duidelijke afspraken zijn nodig. Alleen: hoe pakken we dat aan? We kunnen de leerstof niet aan racetempo in de hoofden van onze leerlingen rammen zonder hen onderweg te verliezen. Differentiatie blijft essentieel.

En dan nog iets: dreigen we zo niet opnieuw "elite-scholen" te creëren? Scholen waar alleen de sterksten, de meest gedisciplineerden en de kinderen zonder rugzakje overleven? Dat idee alleen al doet me huiveren, maar misschien is dat voer voor een andere blogpost.

Mijn conclusie? Ja, ik geloof in meer structuur, meer orde en strengere regels. Maar ik weiger te geloven in een schoolsysteem dat leerlingen behandelt als robots. Leren is meer dan discipline en kennisoverdracht. Onderwijs draait ook om groei, eigenheid en menselijke warmte. Om leerlingen leren omgaan met zichzelf en met anderen. En dat kan niet als er geen ademruimte is. Als er geen tijd is om simpelweg kind te zijn.