Telefoonhotel volgeboekt: de nieuwe schoolregels

https://www.hln.be/onderwijs/vlaamse-regering-verbiedt-smartphones-in-middelbaar-onderwijs-koepels-niet-enthousiast-geen-opgelegde-regels-nodig~ae0f92f6/

Het artikel:

Vlaamse regering verbiedt smartphones in middelbaar onderwijs, koepels niet enthousiast: “Geen opgelegde regels nodig”

Fleur Mees, Hannelore Simoens, HLA 20-12-24, 18:10 Laatste update: 20-12-24, 20:40

Er komt vanaf het schooljaar 2025-2026 niet alleen een smartphoneverbod in het Vlaamse basisonderwijs, maar ook in het secundair onderwijs. Dat heeft de Vlaamse regering vrijdag beslist op voorstel van minister van Onderwijs Zuhal Demir (N-VA). Voor de eerste en tweede graad geldt het verbod zowel tijdens de lessen als op de speelplaats. Voor de derde graad zal het verbod enkel gelden tijdens de lesuren. “Dit verbod is gewoon gezond verstand”, zegt minister Demir. “Dit zal de concentratie, de schoolresultaten en het welbevinden van de leerlingen verbeteren.”

Met haar beslissing gaat de Vlaamse regering meteen een stuk verder dan het Vlaamse regeerakkoord. Daarin hadden N-VA, CD&V en Vooruit afgesproken een smartphoneverbod in te voeren in het basisonderwijs. Voor het secundair onderwijs was toen nog geen verbod voorzien. Aan middelbare scholen werd enkel gevraagd om “een strikt beleid over smartphonegebruik op school te ontwikkelen”.

De maatregel maakt deel uit van een onderwijsdecreet waarvoor de Vlaamse regering deze vrijdag een eerste keer principieel groen licht gaf. Het smartphoneverbod gaat in vanaf volgend schooljaar, niet alleen in het lager onderwijs maar ook op middelbare scholen. Het verbod, dat ingaat vanaf september 2025, zal gelden voor smartphones, maar ook voor andere zogenaamde ‘smart devices’, zoals bijvoorbeeld smartwatches. Doordat de regelgeving nu al bekend raakt, hebben scholen de tijd om zich hierop voor te bereiden.

Voor de eerste en tweede graad geldt het verbod zowel tijdens de lesuren als op de speelplaats en in de schoolgangen. In de derde graad zullen scholen kunnen kiezen of ze de smartphone toelaten buiten de lesuren. Verder zullen de scholen zelf ook de sancties kunnen vastleggen voor wanneer leerlingen hun verbod niet respecteren. Voor buitenschoolse activiteiten kunnen scholen zelf de apparaten verbieden tijdens de normale lestijden. Het verbod wordt ook doorgetrokken naar de speelplaats en de schoolgangen voor de eerste en tweede graad. Alle scholen kunnen een eigen beleid ontwikkelen buiten de lesuren voor de derde graad.

Op het verbod zijn enkele uitzonderingen voorzien. Zo zullen smartphones nog toegelaten zijn voor specifieke onderwijsdoelen, bijvoorbeeld in de les mediawijsheid of voor het organiseren van quizzen in de klas. Ook voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften, omwille van medische redenen of voor mantelzorgers is een uitzondering voorzien.

Mentaal welzijn

Minister Demir neemt de maatregel ook met het mentaal welzijn van jongeren in het achterhoofd. “We zien een verband tussen technologie en het stijgende aantal depressies, zelfmoorden, zelfbeschadiging en angst- en eetstoornissen bij kinderen”, merkt de N-VA-minister op. Zij rekent erop dat het smartphoneverbod zal kunnen zorgen voor “een veiligere en rustigere schoolomgeving”.

Vooruit-voorzitter Conner Rousseau, die al langer pleit voor een gelijkaardig verbod, reageert tevreden op het verbod. “Al jaren waarschuw ik voor het effect van het gebruik van sociale media voor jongeren. Ik ben blij dat dit nu ingevoerd wordt", reageert hij. “Dit zal ervoor zorgen dat kinderen zich beter voelen en zich zo beter kunnen concentreren. Thuis kiezen ouders wat ze willen, maar op school vind ik dat toch anders. Wat voor mij telt is: Iedereen gelijk, geen uitsluiting of kinderen die nu gepest worden omdat ze van hun ouders geen smartphone krijgen of mogen meenemen naar school.”

“Daar mogen we niet stoppen”

“Eindelijk”, reageert ook CD&V-voorzitter Sammy Mahdi op Instagram. Voor hem gaat het algemene verbod op school nog niet ver genoeg. “We moeten verder nadenken over de rol van onder andere TikTok op kinderen”, schrijft hij. De CD&V-voorzitter verwijst naar Australië, waar zo’n verbod al geldt.

Ook volgens Vlaams parlementslid An Christiaens (CD&V) leidt de smartphone “te veel af van fysiek contact op school”. “Net dat fysiek contact is belangrijk om sociale vaardigheden op te doen. Met elkaar praten, elkaar begrijpen en ook opnieuw creatief leren zijn zonder de voortdurende aanwezigheid van beeldschermen, is gewoonweg essentieel voor jongeren in hun ontwikkelingsproces”, aldus Christiaens.

“Bizarre timing”

Ook Stephanie D’Hose (Open Vld) vindt het verbod “geen slechte zaak”, al vindt ze de timing - zo vlak voor de kerstvakantie - wel “bizar”. D’Hose vraagt zich ook af of de maatregel is doorgesproken met de scholen en de koepels. Gwendolyn Rutten (Open Vld) van haar kant vraagt zich af wel hoe het verbod juridisch is onderbouwd. Zij verwijst naar het feit dat de (vernietigde) eindtermen voor het Grondwettelijk Hof te veel ingrepen in de vrijheid van onderwijs. “Ook op basis van grondwettelijke vrijheden kan je geen hoofddoekverbod opleggen in het vrije net. Maar een gsm-verbod in alle Vlaamse scholen zou wel kunnen?”, vraagt Rutten zich af.

Groen-parlementslid Kim Buyst noemt het verbod “niet per se een slechte maatregel”, maar zij had de ingreep liever gezien in een totaalpakket met andere maatregelen rond mentaal welzijn. “Het is één brandblusser voor een grote brand”, aldus Buyst. De Groen-politica pleit er ook voor om scholen en leerlingen de vrijheid tegeven “om participatief na te denken over dit soort dingen.

Volgens oppositiepartij PVDA is de plaats van de smartphone op school “zeker een debat waard”. Maar volgens Vlaams parlementslid Line De Witte wordt het smartphoneverbod nu “snel snel” door de regering ingevoerd “om te verbergen dat ze niet met oplossingen komen voor het hoofdprobleem in het onderwijs: het lerarentekort”, zo reageert De Witte bij Belga.

“Zonder overleg”

Eind november bleek al uit een bevraging bij 11.439 leerlingen door de Scholierenkoepel dat 88 procent van de middelbare leerlingen tegen het verbod is. Al waren die resultaten tegenstrijdig: 69 procent vindt namelijk wel dat de smartphone in de klas verboden moet worden, maar niet tijdens de pauze.

“Wij betreuren dat er geen overleg is geweest met betrokken partijen”, zegt Gabriel Leka, voorzitter van de Scholierenkoepel. “Ons onderzoek toont aan dat scholieren wél strenge regels willen, maar geen rigide verbod.” Vooral in de hogere jaren is er weinig steun voor de maatregel. Waar in het eerste jaar nog 22 procent van de leerlingen een totaalverbod steunt, daalt dit in de hogere graden tot 11 procent.

De Scholierenkoepel benadrukt dat een totaalverbod voorbijgaat aan de dagelijkse realiteit van scholieren. Tieners zouden ze namelijk gebruiken om Smartschool te raadplegen en lessenroosters op te volgen. Leka zegt dat leerlingen in de derde graad meer vertrouwen verwachten. Hij kant zich tegen een totaalverbod. De koepel roept minister Demir op om met scholieren in gesprek te gaan.

Een grote meerderheid van de leerlingen (66 procent) mag de gsm nu al niet in de klas, maar wel tijdens de pauzes gebruiken, bleek uit de bevraging. Tot slot klonk het dat bij één op de vijf scholieren nu al een totaalverbod geldt.

Onderwijskoepels reageren koeltjes op smartphoneverbod in secundair onderwijs

De onderwijskoepels reageren koeltjes op het smartphoneverbod in het secundair onderwijs dat de Vlaamse regering vrijdag heeft aangekondigd. Zo goed als alle scholen hebben namelijk nu al strenge regels, klinkt het. Het verbod komt er vanaf volgend schooljaar en geldt voor de jongste leerlingen niet alleen in de klas, maar ook op de speelplaats.

Katholiek Onderwijs Vlaanderen zegt de bezorgdheden te delen die aan de basis liggen van de beslissing. “Maar op het terrein stellen we vast dat scholen rond dit thema de voorbije jaren zelf al aan de slag zijn gegaan, met of zonder ondersteuning van Katholiek Onderwijs Vlaanderen. We betwijfelen of scholen zitten te wachten op deze ingreep van bovenaf”, zegt woordvoerder Pieter-Jan Crombez.

Het GO!-onderwijs is positiever, maar ook daar valt te horen dat veel scholen vandaag al werken met een vorm van een verbod. “Zeker in de klas is dat het geval. Er zijn bij mijn weten geen scholen waar absoluut geen regels zijn”, zegt woordvoerder Nathalie Jennes. “Deze nieuwe regelgeving gaat wel iets verder: ook op de speelplaats wordt de smartphone verboden. Dat is niet in alle scholen het geval vandaag. We waren zelf geen vragende partij voor een algemene regel, maar we gaan onze scholen ondersteunen”, gaat ze verder.

Ook de koepel van het stedelijk en gemeentelijk onderwijs OVSG reageert met gemengde gevoelens op het verbod. “Het is positief dat er wordt nagedacht over de rol van de smartphone op school, maar het is jammer dat men aan scholen niet het vertrouwen geeft om daar zelf een beleid rond te voeren”, zegt woordvoerder Anne Berckmoes. Ze haalt nog aan dat in sommige scholen kansarme leerlingen hun smartphone ook als rekenmachine mogen gebruiken.

Dit nieuws kwam ik, hoe kan het ook anders, tegen op sociale media. Vrij snel na de bekendmaking zag ik de kop voorbijflitsen op mijn scherm. Verrast was ik niet; deze maatregel hing al een tijdje in de lucht.

Op onze school zijn we zelfs een stapje verder gegaan. Sinds dit jaar worden de telefoons van de leerlingen van het eerste en tweede middelbaar ‘ingeboekt’ in een zogenaamd telefoonhotel. Zodra de leerlingen om 8u20 aankomen, leveren ze hun geliefde apparaat in, en pas na het laatste belsignaal om 15u15 of 16u15 krijgen ze het terug. Om stelen te voorkomen, zijn de lockers voorzien van hangsloten, waarvan alleen de leerkrachten de sleutel hebben. Een geruststellende gedachte voor al wie zich zorgen maakt over diefstal in de schoolgangen.

Voor de eerstejaars is dit beleid weinig nieuws onder de zon; veel basisscholen in de buurt hanteren al een soortgelijke aanpak. Maar de tweedejaars waren minder enthousiast. Begrijpelijk, want vorig schooljaar mochten zij hun telefoon nog bij zich houden buiten de lessen. Ze hadden gehoopt op meer vrijheid in het tweede jaar, maar helaas pindakaas: dit schooljaar geldt het verbod voor de volledige eerste graad. Onze school ziet dit als een testjaar, waarin we alvast voorzichtig experimenteren met wat mogelijk een bredere aanpak kan worden.

De resultaten? Opvallend positief. De speelplaats is weer een plek waar gesprekken plaatsvinden zonder dat er constant op een scherm wordt getikt. Leerlingen komen tot rust en leren elkaar weer echt kennen. Natuurlijk, een enkeling probeert de regels te omzeilen met smoezen als ‘ik heb mijn telefoon thuisgelaten’. Maar dankzij duidelijke sancties blijft dit binnen de perken.

Zelf ben ik helemaal voor deze aanpak. Niet alleen bevordert het de sociale interactie, maar er gaan ook veel minder telefoons verloren of kapot. Bovendien is de invloed van sociale media op jongeren niet te onderschatten. De hele dag online zijn heeft een negatieve invloed op hun concentratie en welzijn. Veel leerlingen vinden de schoolvakken ‘zinloos’ omdat ze alles toch wel op het internet kunnen opzoeken. En laten we eerlijk zijn: de drempel om onaardige reacties te plaatsen of iets onbezonnen op het internet te gooien, is met een smartphone in de hand wel heel laag.

Vergelijken met anderen, onzekerheden, depressies, en zelfs eetstoornissen — het kan allemaal het gevolg zijn van een overdaad aan sociale media. Door telefoons tijdens schooluren te verbannen, geven we leerlingen een veilige omgeving waarin ze zichzelf kunnen zijn. Zonder angst om stiekem gefilmd te worden, en zonder de druk om continu bereikbaar te zijn.

Leerlingen (en soms ook ouders) moeten eraan herinnerd worden dat school geen verlengstuk van hun vrije tijd is. Het is een plek om te leren, groeien en vaardigheden te ontwikkelen. En ja, dat gaat soms beter zonder smartphone. Bovendien maakt dit beleid het voor gezinnen makkelijker die om financiële of opvoedkundige redenen nog geen smartphone willen aanschaffen.

Kortom, ik ben een grote fan van het ‘telefoon-achter-slot-en-grendel’-beleid. Een detox van zeven uur per dag lijkt me geen overbodige luxe. Hoewel we smartphones niet meer uit ons leven kunnen bannen, kunnen we ze wel een beetje temmen. En dat is precies wat we met deze regels doen.