De kracht van stilte in gesprekken

Een artikel van Sterre Leufkens in het tijdschrift Onze Taal https://onzetaal.nl/tijdschrift/06-2023/artikel/beter-spreken-door-meer-te-zwijgen

Foto: Irma van Osch

Heb je ooit gemerkt dat er een ongemakkelijke stilte valt in het gesprek? Denk je wel eens "Oh nee, wat ik nu heb gezegd heeft een einde gemaakt aan de conversatie." of ben je bang voor wat er na de lange stilte zal volgen? Voel je soms de drang om die stilte snel op te vullen, misschien uit angst dat je de kans om te spreken zal verliezen? Geen zorgen, het vermijden van stiltes is een menselijke neiging en dus volkomen normaal, zo blijkt uit bovenstaand artikel.

Vaak vinden we het moeilijk om stiltes te laten vallen, uit angst onze beurt om aan het woord te komen te verliezen. Zelf betrap ik me er wel eens op dat ik mijn reactie meteen aan het einde van mijn gesprekspartner zijn beurt brei. Misschien ben ik inderdaad bang om niet de kans te krijgen ook aan het woord te komen, maar wellicht is het iets wat bij ons allemaal (wel eens) onbewust plaatsvindt. Bij nader inzien, vermijd ik de stilte eerder omdat ik bang ben te vergeten wat ik eigenlijk wilde zeggen. ;)

Het artikel leerde me daarnaast ook nog dat er een opvallend verschil tussen talen op te merken valt als het gaat om pauzes en stiltes. Zo duren wisselpauzes in andere talen soms korter of langer. Maar ook in verschillende contexten hebben ze een andere betekenis, let dus op met het al dan niet bewust laten vallen van een stilte!

Foto uit het artikel

Toch hebben stiltes ook kracht in onze communicatie. Zo kan het weloverwogen gebruik van een stilte een impactvolle rol spelen in het gesprek. Zo denk ik meteen aan een mogelijke toepassing van een stilte in het klas- en onderwijsgebeuren.

Hoogstwaarschijnlijk heeft iedereen wel eens een leerkracht gehad of ontmoet die stilte gebruikt als magische truc om iedereen de mond te snoeren en aan te sporen tot luisteren. Maar werkt het echt?

De 'op het puntje van je stoel'-stilte, die je toepast aan het begin van een les, kan effectief zijn. Zo wacht je bijvoorbeeld als leerkracht tot de gehele klas stil is vooraleer je van start gaat met je les. Als student binnen de lerarenopleiding vind ik dit wel eens het proberen waard! Maar ik (h)erken hier ook de keerzijde van. Zo denk ik dat wanneer de leerlingen deze 'magie' doorprikken en zich bewust zijn van het feit dat jij als leerkracht niet zal starten wanneer het niet stil is, het zijn kracht verliest.

Hoewel het artikel dieper ingaat op de verschillende stiltes en waarom, geef ik graag kort nog mijn mening mee.

Persoonlijk vind ik een stilte in een gesprek niet onaangenaam of oncomfortabel, eerder het tegenovergestelde. Een stilte zorgt bij mij voor even een moment van rust of ruimte om na te denken, te reflecteren of het formuleren van een zinvol antwoord. Hoewel ik ook begrijp dat een lange stilte of eentje die volgt na een vraag die je stelde, dan weer wel ongemakkelijk kan zijn.

Desondanks ben ik een voorstander van stiltes, zowel in gesprekken tussen twee individuen, als in groep, als in een klas. Ik ben ervan overtuigd dat een stilte die door de leerkracht wordt aangebracht de leerlingen stimuleert om ook even na te denken, al dan niet een antwoord te formuleren, of net voor de onoplettende leerlingen een signaal is om hun aandacht erbij te houden.

Wat denken jullie over stiltes? En is het gevoel dat je erbij hebt afhankelijk van de situatie, het gesprek of de persoon tegenover je? Wat vinden jullie van het gebruik van stiltes in de klas? Hebben jullie er ervaring mee? Laat het me weten!